42 işçinin öldüğü eroin faciasında iddianame tamamlandı

4 yöneticiye bin 62’şer sene cezaevi talebi

BARTIN – Bartın’bile geçen sene 14 Ilk Teşrin haset 42 eroin işçinin hayatını kaybettiği maden faciasıyla ilgili hazırlanan iddianamede 4 yöneticiye bin 62’şer sene mapushane cezası rica edildi.

Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Gösteriş Müdürlüğü’ne ait beyaz zehir ocağında sabık yıl 14 Ekim günü saat 18.16 sıralarında meydana gelen patlamada 42 iştirakçi hayatını kaybetti 10 işçi üstelik yaralandı. Patlamanın arkası sıra başlatılan adli soruşturmada 8 şüphelisi vakfedilmiş 23 suratsız hakkında Cumhuriyet Savcılığınca iddianame hazırlandı. 1. Alçak Ukubet Mahkemesince kabul edilen iddianamede tutuklu şüpheliler Gösteriş Müdürü Cihat Özdemir, İşletme Müdürü Selçuk Ekmekci, İş Güvenliği ve Eğitim Başmühendisi Yanardağ Soylu ve Başmühendis Mehmet Tural üzerine her bir iştirakçi yerine 42’şer kere “muhtemel kastla cani”, 4 öğün “beklenen kastla cerh” suçundan için bütün bin 62’şer yıla büyüklüğünde kodes cezası kâm edildi.

Diğer 4’ü vakfedilmiş 19 şüphelinin karşı dahi “bilinçli taksirle birdenbire aşkın kişinin ölümüne ve yaralanmasına bozukluk olma” suçundan 22 sene 6’şar taban kadar hapis cezası talebinde bulunuldu. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırı Kurumu Başkanlığı Bursa Sınav ve Analiz Laboratuvarı Müdürlüğü vasıtasıyla hazırlanan raporun meydan aldığı iddianamede beyaz zehir işçilerinin kullandığı kıyafetlerin ısı ve aleve karşı dulda, alev yayımlanma, alevlenmiş bozuk ve alevlenmiş yanma kriterlerine akla yatkın olmadığına dikkat çekildi.

Yine oksijenli ferdi kurtarma aracı maskelerin tek vardiyalı kullanıma bakarak sergen ömürlerinin akıllıca olduğu fakat iki vardiyalı kullanılması yerinde son kullanma tarihini doldurduğuna yer verilen raporda, şöyle denildi:

“OFK aygıt numunelerinin Almanya menşeili Drager bellik Oxy 3000 bir oldukları, internette mevcut teknik belge ve tasarruf kılavuzunda cihazların YER 13794 standardına akla yatkın oldukları ve etkinlik süresinin 35 litre/an koku hacminde 30 dakika; 10 litre/an asude kan hacminde ise 90 an olduğunun belirtildiği, üretici firmanın, kurtarıcıların transfer ömrünü biricik vardiyalı işletimde günde 8 saat, haftada 5 çağ kullanımda 10 yıl; iki vardiyalı işletimde günde 8 saat haftada 5 bölüm kullanımda ise 5 yıl adına belirtildiği, gönderilen 5 sayı numunenin yapılan kontrollerinde çiğin kemeri ve opsiyonel olduğu tamlanan abrasyon koruması aut rastgele bileşenin düz aldığının görüldüğü, cihazların üstünde istihsal tarihi namına Teşrinisani 2015 tarihinin meydan alması dolayısıyla cihazların bir tane vardiyalı kullanımda sergen ömürlerinin akıllıca olduğu fakat iki vardiyalı kullanılmaları halinde sergen ömrünü doldurdukları, yapılan incelemelerde numunelerin aut kayırma kutusunda rastgele haca kaçağının olmadığı ve cihazların kullanılabilir durumda oldukları, numunelerin ağırlıklarının akla yatkın olduğu, aut görünümlerine ilgilendiren yapısal kontekst incelendiğinde içerilerindeki bileşenleri pahal yönde etkileyecek benzeri darbe görüntüsüne rastlanılmadığı, içerideki bileşenlerin, cihazın ustalık dokümanında tarif edilen bileşenlerle bire bir olduğu, kem bileşen bulunmadığı ve cihazların bu halleriyle kullanıma amade oldukları, mazruf analizleri değerlendirildiğinde kullanılan kimyasalların müvellidülhumuza üretimi için akıllıca nitelikte olduğu, 494 numaralı numunenin başlatıcısının çalıştırılmasıyla ortaya sâdır gaz karışımı üstünde gerçekleştirilen kromatografik ve spektroskopik analizler sonucunda bu doğal gaz karışımının akıllıca ve solunabilir nitelikte olduğu, çözümleme sonuçları dikkate alındığında gelişigüzel seçilen numunenin bire bir OFK cihazında olması müstelzim özelliklerde olduğu, üretici firma tarafından yayınlanan dokümanda verilen bilgilere bakarak, rutubet göstergesine bakarak OFK kutusunun sızdırmazlığı sağladığı yönünde yetinme bildirildiği anlaşılmıştır.”

Vantilatörler ve vantüpler türap patlamasından kaynaklı erimiş

İddianamede “Maden ocağında canlı kullanılabilir yeterli sayıda fan var mı?” şeklindeki soruya ocakta ehliyetli havalandırma olmadığı, vantilatörlerin özelliğini yitirmiş olduğunu, işçilerin izne çıkartıldığında bu vantilatörlerin değiştirileceğini, ara sıra şevahit arkadaşlarını çevirmek için eroin ocağına indiklerinde fan ve vantüplerin toz patlamasından kaynaklı eridiğini tabir ettiği da meydan aldı. İddianamede tanıklara arttırma adına tefhim etmek istedikleri sorulduğunda; ayak arkasına beton iğne yapıldığı, fut altlarına taş tozu serpildiğini ve kömür tozunun patlamasının bu şekilde engellendiğini, ancak kimi işçilere göre 2-3 kamer kimilerine göre yaklaşık 1 yıldır bunun yapıldığını görmedikleri, -350 kotta müteharrik arkadaşlarının, o bölgenin ekstra yunak olduğunu söylediklerini, bazen birlikte orada kâin hava sensörlerine gelgel tutkun olmak marifetiyle değerlerin düşük gösterildiği üstüne duyumları olduğunu, sensörle arın beyninde duruluk olduğunu ve bu nedenle düşük ayar verdiğini, arındaki doğal gaz oranı yükselince sensöre ulaşmasının az buçuk devir aldığını, bunun için de halk dedektörleri kullanılması gerektiği, doğal gaz oranını izlem merkezinin göremediği üzere patlamanın gerçekleştiğini tabir ettiler.

Patlama anına kadar 85 kere uyarma seviyesini geçmiş

Öte yandan Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri’nde patlamadan bire bir devir önceki -300/350 nefeslik çıkışı bölümünün duyarga arızası verdiği, malumat alınamadığı ibarelerine dikkat çekildi. Arızanın giderildiğine dayalı her açıklamanın olmadığı defterde patlama anına büyüklüğünde bataklık gazı gazı değerlerinin yüzde 1 ikaz seviyesini bütün 85 nöbet geçtiği belirtilerek şöyle denildi:

“Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri” isimli defterde 14/10/2022 günlü P1 B.1014 ibareleri ile başlayan sayfasında; “-300 2. rekup ve -350 1. rekup pervaneleri vardiya zarfında stop olup gene nöbet verildi. ayrıca -300 2. rekup güney tavan soy kıç girişinde hareketlilik kesintisi olup öğün verildi. Format eş elektriğe bildirildi. BELLEK-21 numaralı vantilatör şuan stop durumda. P3 vardiyasında misil verileceği güven eliyle bildirildi.” şeklinde açıklamaların bulunduğu ancak patlamanın gerçekleşmesi sebebi ile P3 vardiyasında bu eksiklilerin giderildiğine dair değme bilginin deftere vasıta edilmediği, esasen tıpkısı defterde 13/10/2022 tarihinde P1 vardiyası görevlilerince ‘CH4-20 -300/350 Nefeslik çıkışı duyarga arızası verdi, bili alınamıyor’ şeklinde açıklamaların bulunduğu ve ilerleyen vardiyalarda bu arızanın giderildiğine dayalı her açıklamanın bulunmadığı, 14 Teşrinievvel 2022 günü bataklık gazı gazı değerlerinin patlama anına büyüklüğünde yüzdelik 1 uyarı seviyesini toplamda 85 öğün geçtiği, %1,5 alarm seviyesini 5 defa geçtiği, karbonmonoksit değerlerinin 25ppm ikaz seviyesini 47 öğün geçtiği, 50ppm alarm seviyesini 13 kere geçtiği, Havalandırma vantilatörü değerlerinin 13.10.2022 günü saat 23: 43 ile 14 Ilk Teşrin 2022 haset saat: 18: 49 antlaşma aralığının tamamında; 53 misil uyarı (1mm/s-2mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği, 355 öğün Alarm (0mm/s-1mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği göz önünde bulundurulduğunda zaruri tedbirlerin alınmadığı, Beyaz Zehir İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin Katma-3 Yer Şeş Maden İşlerinin Yapıldığı İşyerlerinde Uygulanacak Asgari Ahkâm başlıklı 10. Kısmında Grizulu Maden Ocakları ile ilişkin ‘metan gaz seviyesi daima kendisine izlenir.’ ‘çalışmalar bataklık gazı gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülür, bataklık gazı gazından kaynaklanacak riskleri gibi olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler alınır’, ‘bütün grizulu ocaklar her biri bir tane başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte birinin rastgele nedenle durması halinde diğeri derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.’ hükümlerine karşın patlamanın gerçekleştiği kısımda bulunan fanın çalışmadığı, bir dönüş öncesinden itibaren sonsuz uyartı ve alarm kayıtları olmasına rağmen vacip hazırlık ve tamir işleminin yapılmadan patlatma yapıldığı ortaya çıkmıştır.”

Teftiş raporundaki nekais giderilmemiş, 2 milyon lira bedel harcanmamış

İddianamede, Emek ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kılavuzluk ve Denet Başkanlığı müfettişlerinin yürüttüğü denetlemede mevzuata aykırılıklar ve eksiklerden halen giderilmediği; ev havalandırılması, ekipmanın ivedili hallerde ve ihtiyaç halinde kullanılabilmesi için gelgel yönü inatçı çevrilebilecek özellikte değildir ve yer altında geçer not bazen ekipmanların ATEX belgeli olmadığının altı çizilerek mevkuf çalım müdürü Cihat Özdemir’in, bu tutanağa söz konusu eksikliklerin ALFER isimli firma tarafından yapılarak giderileceği şeklinde bildirme ettiğine kayran verildi. Ana nefeslik aspiratörü modernizasyonu için ayrılan 2 milyon liralık ödeneğin birlikte harcanmadığı, mukteza modernizasyonun yapılmadığı üzere çekicilik yetkililerinin ihmalde bulunduğu iddianamede saha aldı.

İddianamede ayrıca personelin ehliyetli eğitim almadan 30 dakika olması gereken patlatma süresinin henüz bir iki olduğu de düz aldı. Tutuklu tekebbür müdürü Alet Özdemir facianın meydana geldiği zaman müsaade yahut dinlenme dolayısıyla gaz takip merkezinde bir tane dirilik olduğunu söyledi. İddianamede gaz strateji merkezinde seçme takım iki görevlinin olması gerektiğine özen çekildi.

Alım Müdür Yardımcısı Salih Akkuş yeterli bilgi ve tecrübesi bulunmayanların işçi güvenliği ve yönetsel yönden şanlı mevkilerde görev yaptığını; cemi yetkilerinin elinden alındığını 2020 yılından bu yana yeraltındaki hiçbir işyerine girmediğini sözlerine ekledi.

“Patlama riskine karşın işçilerin kararına bırakılmış”

Geriye çevrilmiş gaz sensörü verileri incelendiği bu verilerde 6 kat uyartı, 5 kez alarm seviyesinde değerler görülmesine rağmen alçak bölgede patlatma işleminin adeta alışılagelen tıpkısı taş kırma işlemi kabilinden işçilerin kararına bırakıldığına kayran verilen iddianamede şöyle denildi:

“14/10/2022 tarihinde saat 18.09’de gerçekleşen ve ölümlere sebebiyet veren patlamaya ilgilendiren gaz sensörleri kayıtları incelendiğinde; 6 kere ikaz (yüzde 1 metan yüksekliği) 5 misil alarm (yüzdelik 1,5 bataklık gazı yüksekliği) değerlerinin görüldüğü, ayrıca halk dedektörlerinin geriye çevrilmiş metan gazı ve karbonmonoksit değerlerine bakıldığında beyaz zehir içerisinde süregelen sakil gaz birikiminin/yükselmelerinin olduğu, çok riskli hisse senedi kategorisinde kâin ve iş güvenliğinin en son seviyede tutulmasını gerektiren maden sektöründe gelişigüzel kalem bataklık gazı yükselmesinin takibe, değerlendirmeye ve analize tabi tutulması gerekirken bayağı tıpkısı olay kadar karşılandığı, elverişsiz doğal gaz izlem personel sayısı ve müdahalesinin olduğu, mühendislerin ve ustabaşlarının beyaz zehir içerisinde olmadıkları ve bu uyarıları değerlendirmeye almadıkları, kezalik seçme patlama sonrası cidar arkası gizli bataklık gazı sıkışması (degaj) olabileceğinin madenciler yoluyla bilindiği, çabucak yüzdelik 1 (uyarı) yüzde 1,5 (alarm) ile sınırlarına bakılarak şiddetli patlatılması ve bu işlerin mühendislik bilgisi ve kararı dışında yapılması, temas olayın beyaz zehir kültürü ve tekniği zarfında değerlendirilmesi ve çözümleme edilmesi gerekirken normal benzeri taş pili işlemi yahut inşaat işlemi üzere işçilerin karar ve ihtiyaçlarına bırakıldığı, Geriye çevrilmiş nagehan karbonmonoksit ve metan değerlerindeki yücelme değerleri incelendiğinde, çeperleri/artıkları likidasyon için oldukça patlatmaların (patara) yapıldığı, bahse konu bu 1-2 özlem lokumu ile yapılan çeperleri arıtma patlatmalarının dinamit patlatma güvenliği açısından riziko içerdiği, bu işlemin kararının teknik verilere göre değil barutçu ve işçilerin değerlendirmesine bırakıldığı ve rutin benzeri muamele haline dönüştürüldüğü, Eroin içerisinde kömür çıkarırken dinamit kullanımının okkalı olduğu, arın bölgesinden heyecan kullanılarak 1-2 metre derinliğinde kömürün patlatma ile damarından sökülerek alındığı, kömürün, içeriğinde bataklık gazı gazı barındırdığı, bataklık gazı gazının müvellidülhumuza ve ateşleyici ile tetiklendiğinde grizu patlamalarına kat açtığı, araştırma ile bataklık gazı birikimine denk gelmeden veya bataklık gazı püskürmesine posta açmadan patlatma beğenmek ve palazlanmak üzere kömür içerisine taharri işlemi uygulandığı ve ölçümlerinin yapıldığı, hangi kadar mesafede tıpkısı araştırma yapılması mevzuatta makul iken emin mesafenin hiçe sayılarak dinamit patlatması gerçekleştirildiği, seçkin adımı ölçülere dayalı mevzuat düzenlemelerine karşın bu konuda tedbirsizlik zinciri ve koordinasyonsuzluk olduğu anlaşılmıştır.”

İddianamede taban ihlallerinin yaygınlaşması, denetimsizliğin işletmede disiplinsizliğe neden olduğu ve “Ilmî anlayıştan uzak kankızıl çırak tecrübesiyle yönetildiği” değerlendirilmesine özen çekildi.