Antalya Saklıkent’teki Bakırlıtepe’da 2 bin 500 metre yükseklikte kurulan TÜBİTAK Ulusal Rasathane (TUG), 25 yıldır sema gözlemlerine imkan sağlıyor.
TÜBİTAK’tan yapılan açıklamaya bakarak, Türkiye’nin uluslararası ölçekteki evrene açılan penceresi TUG, 25 yıldır kaşiflik görevini sürdürüyor.
1980’li yıllarda Türkiye coğrafyasında yapılan rasathane yer seçimi çalışmaları sonrasında belirlenen bu havza, dünya ölçeğinde gözlemevleriyle karşılaştırılabilecek seviyede sema kalitesine topluluk bulunuyor.
TÜBİTAK’ın destekleriyle ortaya çıkarılan önceki ulusal araştırma kurumlarından biri olan TUG, devlet rasathane olarak hizmet veriyor.
TUG, 25 yıldır yaptığı çalışmalar ve edindiği deneyimlerle sayısız başarıya imza atarak Türkiye’bile ve dünyada doğruluk ettiği yeri aldı. TUG’un önce teleskopu olan 40 santimetre yetenekli T40 teleskopunda evvel mum Familya 1997’da alındı ve gözlemevinde ilmî gözlemler başladı. Bir Anda ardından TUG’un ilk dürme dayalı makalesi yayımlandı.
Dört deli dolu teleskopla müşahede
Yılda averaj 220 tün rasat yapılabilecek derecede ongun cevvi koşullara erbap TUG Bakırlıtepe Yerleşkesi’nde zaman bakımından araştırmacıların hizmetinde etkili dört müşahit vadi alıyor.
1,5 metrelik en nazik mirat yetenekli optikçi gözlemci olan RTT150 teleskobuyla Ağustos 2000’de önceki yıldız gözlemleri yapıldı. Bu sonuçlar 2001 yılında kuma makaleyle malumat dünyasına duyuruldu.
Şimdiye kadar uzak gökadalar, ötegezegenler, karanlık bap, karanlık enerji, gama ışını patlamaları ve Dünya’ya mail güzeşte asteroitlerin takibi gibi aktüel konularda kip çok tayfsal ve fotometrik (ışıkölçüm) gözlemsel araştırı projesi üretildi.
2020’den itibaren yeni benzeri gaye üstlenen bu teleskopla Almanya ve Rusya aksiyon birliğinde 13 Orak Ayı 2019’da fırlatılan ve eksiksiz gökyüzünü X ışınlarıyla tarayacak olan SRG (Spectrum Röntgen Gamma) uydusunun düz tabanlı bindi gözlemleri ve keşfettiği kullanılmamış kaynakların optikçi bölgedeki gözlemleri yapılmaya başlandı.
Türkiye’deki önce robotik rasatçı kendisine kurulan 0,4 metre mirat yetenekli ROTSE III-d teleskobu ise 2004’ten bugüne gama ışını patlamalarının izlem teleskobu kendisine çalışıyor. Avustralya, Afrika, Amerika, Avrupa kıtalarına müesses 4 robotik teleskoptan biri olan ROTSE III-d, TUG’da hizmet vermeye bitmeme ediyor.
Bir metre mirat çaplı T100 teleskobu, özellikle serbest alanda haddinden fazla keyfiyet ışıkölçüm yahut manzara belirleme (astrometri) gayeli gözlemlerde kullanılmak üzere yaptırıldı. 2-8 Eylül 2009’da kurulan T100 teleskobunda ilk çerağ 7 Ilk Teşrin 2009 gecesi makbuz. T100 teleskobunda ilmî rasat projelerine Ilk Teşrin 2010’da başlandı. Devir sistemi dışında seyyare araştırmaları (ötegezegenler) ve Dünya’ya andıran göktaşlarının izlenmesi kabil edimsel konulardaki araştırma projeleri bu teleskopla yürütülüyor.
60 santim gözgü yetenekli robotik adına çalıştırılan T60 teleskopu, detaylı dönemli değişen yıldızların ışıkölçüm özelliklerini ve uzun dönemli çift yıldızların fiziksel özelliklerini aramak üzere kullanılıyor. Eylül 2008’üstelik kurulan T60 teleskopunda CCD kamerayla önce mum 5 Ilkgüz 2008 gecesi makbuz. Bu teleskopla bilimsel müşahede projeleri ise Ağustos 2010 döneminde başlatıldı.
TUG’da bugüne kadar 500 proje yürütüldü. 1998 ile 2022 yılları ortada ise 450 yazı yayımlandı.
Akdeniz Üniversitesi Yerleşkesi’ndeki TUG dalavere binası bahçesinde 2009’da Bilim ve Sosyete Merkezi’nde (BİTOM) 35 santimetre ayna yetenekli parçalanmamış otomatik teleskop kuruldu. Bu müşahit gök meraklılarına ve öğrencilere ücretsiz bakım veriyor. Üzerinde kâin Ruz teleskopu ile Gündüz lekeleri ve değişik etkinliklerin izlendiği teleskoptan uyduların takibi için de yararlanılıyor.
Gökyüzü müşahede etkinlikleri 24 yıldır yapılıyor
TUG’un imzası niteliğindeki felek gözlem etkinlikleri 1998’da başladı. Başlangıçta, TÜBİTAK Marifet ve Teknik Dergisi elan sonradan Vukuf ve Cemiyet Dairesi Başkanlığı vasıtasıyla ve TUG ortaklığıyla ilk Antalya Saklıkent’te düzenlenen etkinlik, 24 senedir düzenleniyor. Mukaddema hemen Antalya Saklıkent’te yapılan etkinliği, Uran ve Teknoloji Bakanlığı 2019’da Anadolu’nun farklı şehirlerine yayma kararı aldı.
2022’üstelik şans müşahede etkinlikleri, Endüstri ve Teknoloji, Bilgisizlik ve Spor, Ekin ve Turizm bakanlıklarının himayesinde, yerli yönetimlerin, türlü çalım ve kuruluşların katkılarıyla Diyarbakır, Van, Erzurum ve Antalya’da sema tutkunlarını ayrımsız araya getirdi. Başlangıçta sınırlı sayıda katılımcıyla gerçekleşen etkinlikler bölüt açıldı ve on binlerce kişinin bu etkinliklere katılması sağlandı.
