Hars ve Turizm Bakanlığı ile Ankara Üniversitesince yürütülen ” Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Çivi Yazılmış Tabletlerin 3 Boyutlu Namına Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Sentetik Zeka Tarafından Okunması Projesi”, Çorum’de tanıtıldı.
Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Eşsiz Alpaslan, Çorum Müzesi’nde düzenlenen tanıtım töreninde, Küçük Asya’nun, yabanlık tarihinin yazıldığı medeniyetler, uygarlıklar açısından yeryüzünün bildirme mehabetli yerey parçalarından biri olduğunu söyledi.
Türkiye’nin sıra, coğrafi konum ve doğal güzellikler açısından fehamet biçilmez aynı ülke olduğunu, turizmde dünyanın arz büyük ülkeleri ortada bulunduğunu belirten Alpaslan, “Çokça şükür pandemiden sonraları bunun sonuçlarını, ürünlerini ülkemiz, insanların refahı açısından dahi sonuçlarını almaya başladık.” dedi.
Geçmişte Küçük Asya’da kurulan uygarlıkların bugünkü toplumlara garip olmasını sağlamak için kazı bilimsel kazılara ehemmiyet verdiklerine dikkati çeken Alpaslan, yapay zeka projesiyle üstelik tarihle teknolojiyi buluşturduklarını anlattı.
İnsanlığın yazının icadıyla uygarlıklar oluşturmaya başladığını dile getiren Alpaslan, şunları ifade etti:
“Hititler, Anadolu’daki bildirme sakat uygarlıklardan biri. Tabletlerin çözülmesi, okunması ve Hititlerin oluşturduğu uygarlığı bütün detaylarıyla inanmak açısından bu tabletlerin çözülmesi ve bilime kazandırılması son adım önemliydi. Bu çerçevede projeyi başlattık ve aceleci şekilde inşallah sonuçlandıracağız. Gelecekte bu kök çalışmaların hangi kadar bulunmaz olduğunu çok daha net şekilde anlayacağız. Rum Medeniyetler Müzesi’nde hocalarımız tıpkısı düzentileme ekibi kurdu, orada proje gerçekleştiriliyor. Icap Boğazkale’deki ister Kültepe tabletleri burada okunacak. İstanbul Kazı Bilimi Müzemizde 70 binin üzerinde, Ankara Anadolu Medeniyetler Müzemizde 40 bin civarında ve Boğazkale’deki 4 bin civarındaki tabletlerimizin hepsi inşallah bu analize tabi tutulacak. Bileşimli zeka ve teknolojinin birlik imkanları kullanılarak tabletler çözümleme edilecek. Böyle eşsiz bire bir çalışmayı gerçekleştirdiğimiz üzere ülkemiz hesabına memnuniyet duyuyorum.”
Dijital Hitit sözlüğü hazırlanıyor
Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Ünüvar dahi projeyle Hititlerin kültürü, günce yaşamı ve geleneklerinin devir yüzüne çıkarılacağını söyledi.
Ankara Üniversitesi Vesile ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin kazı bilimi üzere çokça mehabetli benzeri kurum olduğuna meni eden Ünüvar, “Türkiye’nin 18 durumunda hafriyat yapıyoruz. Çorum’da da Alacahöyük hafriyat alanı var. 1935 yılından itibaren daim kazı yapılan benzeri düzlük.” dedi.
Çorum’un Hititler için serencam derece yetişkin benzeri coğrafya olduğuna dikkati çekici Ünüvar, “Proje kalburüstü şekilde bitmeme ediyor. Bugünün teknolojisi bireşimli zeka. Bireşimli zeka ile 4 bin 250 yıl önceki yazılmış tabletler üzerindeki yazılardan Hitit dönemine ilişkin ahit yüzüne çıkmamış gelenekleri, görenekleri, özellikleri çevrim yüzüne çıkartıyoruz.” diyerek konuştu.
Projeyle bireşimli zekaya Hititçe öğretileceği belirten Ünüvar, şöyle dedi:
“Bileşimli zeka, araba öğrenmesidir. Biz makineye tıpkı şeyler öğretiyoruz, ondan sonra araba öğrendiği bakir bilgilerle başka bilgileri bütünleştiriyor ve çıkan bilgiyi bize aktarıyor. Tabletlerde bazı metinler gömük yahut bulunamamış. Kaybolan yerlerde bireşimli zeka, namına öğretilen bilgilerden mülhem bütünleştiriyor ve kalık kalan kısmı üstelik tamamlıyor. Antrparantez dijital Eti sözlüğü hazırlanıyor.”
Projenin yürütücüsü Dr. Zeynel Karacagil bile aynı yıldır sürdürülen çalışmalara ait bilgelik verdi.
Proje kapsamında tabletlerin 3 boyutlu taramasını ve dijital arşiv haline getirilmesini sağladıklarını, bundan sonraki süreçte bireşimli zekanın tabletleri okumasını sağlamayı planladıklarını dile getiren Karacagil, “Tabletler, Bakanlığımızın realizasyon ettiği tarayıcı ile kestirmece 2,5 milyon yasakçı atışıyla taranıyor. Serencam yerine renklendiriliyor. 1954 tableti faziletkâr çözünürlükte taradık ve arşivledik. Çekimler devam ediyor. 385 tableti 3 boyutlu yerine taradık, 86’sını renklendirdik.” ifadelerini kullandı.
Proje koordinatörü Doç. Dr. Hırslı Sir Gavaz üstelik Hititçeyi manuel olarak deklare etmeye çalıştıklarını ancak bu yöntemin daha kırıcı ve artık hataya çıplak şekilde ilerlediğini, bileşimli zekanın ise elan kısa sürede ve bağan vebal payıyla çalıştığını anlattı.
Gavaz, dünyada bireşimli zeka ile ölçülü birçok düzentileme bulunduğunu belirterek, Hitit çağı adına ilk kez say yaptıklarını, projeyle dünyayı yakalamayı değil, acun ile rakiplik etmeyi hedeflediklerini kaydetti.
