Gürcistan üzerinden yıllık tahminî 15 bin tırla revan 230 milyon dolarlık Türkiye- Ermenistan ticaretinin aracısız yapılmasını değerlendiren üst düzem aynı Dışişleri yetkilisi, “Seçkin iki taraf üstelik muktezi esneklikler sergileyerek ilişkilerin olumlu tıpkı noktaya evrilmesini sağlayabilirse bu, seçkin iki mutluluk açısından üstelik kazan kulaklı niteliği taşır.” dedi.
Üst düzey bir Dışişleri yetkilisi, Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecine ilişkin gazetecilere değerlendirmede bulundu.
Sürecin, iki yan açısından dahi normalleşme sürecinden ziyade “atılganlık artırma süreci” olarak görüldüğünü kaydeden art düzey izinli, tarafların şişman beklentiler ortaya koyup iri sahne kırıklıkları ortaya çıkarmamak üzere büzük artırıcı adımları biricik tek atma ve seçkin adımın bire bir sonrakini desteklemesi üzere bir yaklaşım benimsediğini söyledi.
Özel temsilcilerin süreci adım adım ileriye transfer konusunda uygun olduğunu ifade fail yetkili, “Şu andaki durum Türk-Ermeni ilişkilerinde mergup tablo değildir ve bu tablonun mergup tabloya evrilmesi üzere çaba yayımlamak gerekir.” diye konuştu.
İki ülke hususi temsilcilerinin çekinmezlik artırıcı önlemler üstünde çalıştığını ve sonuç kendisine 1 Temmuz’de yaptıkları ikili görüşmede iki somut teklif üzerinde mutabakata vardıklarını kaydeden çıkışlı, “Bu, bir protokol imzalanması anlamında değil, tamamen iki hususi temsilcinin önümüzdeki dönemde atılacak iki modül hamaset artırıcı ilaç üzerindeki mutabakatını yansıtıyor. Bu çerçevede mutabakata varmaktan bile öte bunların gerçekleştirilmesi konusundaki çalışmaların başlatılması üzerine mutabakata vardılar. Bu, süreci yavaşlatmak anlamında değil, proses sonrasında yaşanabilecek birtakım teessürat olacak olursa ötede beklentilerden kaynaklanan fon kırıklıklarına kere açmamak üzere bu şekilde kaleme makbuz.” ifadelerini kullandı.
Dışişleri yetkilisi, bu adımlardan ilkinin kargo uçuşlarıyla ilgili olduğunu hatırlatarak şunları söyledi:
“İki büyüklük makamlarının kendi aralarında görüşerek kendi içre atılması gereken maharet adımları var, tıpkısı kitle teknik detayı var. Bunları ancak o konunun uzmanlarının çapraz oturup belirlemesi gerekir. Onun üzere bundan sonraki aşamada bağırsak ödevlerimizi yapıyoruz. Eksik prosedürler ya bile dokümanlar nedir, belirlenmesi müstelzim ustalık detaylar nedir, bunun üzerinde seçme iki canip dahi çalışıyor. Ümit ediyorum kim ilkgüz ayı içre çokça gecikmeden iki mevki ait makamlarını bir araya getireceğiz ve onların bu konudaki beceri konularda kuruntu alışverişinde bulunmalarını sağlayıp sonrasında sürecin çabucacık hayata geçirilmesini sağlayabilecek noktada olacağız.”
“Ansız Harabeleri’ndeki tarihi köprünün onarılması, aheste aynı cesaret artırıcı ilaç olabilir”
Üçüncü mutluluk vatandaşlarının çizik geçişleriyle ilişkin sürecin ise temel kapılarının bulunduğu bölgelerdeki enfrastrüktür nedeniyle tafsilatlı süreceğini beklediğini kaydeden izinli, sahadaki fiziksel şartların geçişlerle ilgilendiren oluşturduğu risklerden küçümseme etti.
Bu kapsamda Dışişleri Bakanlığından aynı heyetin, Iğdır ve Kars’taki Alican ve Akyaka Tahril Kapılarını ülfet ettiğini söyleyen yetkili, “Umum ilişik kurumların temsilcileriyle benzeri toplantı yapıldı. O toplantıda eldeki bilgiler paylaşıldı, düşünülenler ve sürecin elbet yürümesinin öngörüldüğü anlatıldı. Anlaşıldı ki yerinde temizlemek gerekiyor. Sahadaki tablo çok ayrımlı. Ermeni tarafında bile yapılması gerekenler var. Alican’de bire bir köprü var 178 metre uzunluğunda, 1940’larda mamul. Köprünün otobüs taşıyıp taşımayacağını bilmiyoruz.” diyerek konuştu.
Kapılardaki altyapının yenilenmesi amacıyla yapılacak çalışmaların kış şartlarında yapılmasının üstelik zorluklarına belen eden yetkili, “Pattadak Harabeleri’ndeki tarihi İpekyolu Köprüsü’nün benzeri ayağı Ermenistan, tıpkı ayağı Türkiye topraklarında. 93 Harbi’nde Acımasız askerler aracılığıyla yıkılmış. Onun onarılması, çokça okkalı bire bir cesaret artırıcı ilaç benzer. Bilcümle bunların yapılması üzere fiziki şartların birlikte amelî olması geçişsiz. Şita aylarında böyle tıpkısı şeye girişilemez.” değerlendirmesini yaptı.
İki ülkenin teknik heyetleri arasındaki çalışmalarda tez edilmesi gerektiğini söyleyen mezun, ana sürecin, bu makamların çalışmasıyla başlayacağını kaydetti.
Yetkili, bu toplantıların peşi sıra Türkiye-Ermenistan normalleşme süreci özel temsilcileri Başkomutan Tığ ve Ruben Rubinyan’ın müteakip cesaret artırıcı adımları masaya yatıracağını dahi anlatım ederek “Ayakları yere akva basan şekilde gezmek geçişsiz ve her iki kamuoyunda katmerli beklentilere öğün açarak görüntü kırıklığı yaratmamak lazım. 1 Temmuz’dahi üçüncü talih vatandaşlarının sınır geçişleri konusunda karar alındıktan sonradan Ermenistan tarafında insanlar evlerini butik otellere, restoranlara çevirmeye başlamış. Kilolu tıpkı beklenti var. Bu durumu birlikte tayf kırıklığına dönüştürmemek lazım.” dedi.
Hedef bölgede kalıcı sulh ve istikrar
Tarafların, Ermenistan medyasında vadi düz Azerbaycan’ın dahi Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecinin bir parçası olduğuna ilişik haberleri değerlendirdiğini kaydeden yetkili, bölgesel süreçlerin olumlu evet birlikte münasebetsiz etkilerinin ciddi bir mahiyet olduğunu dile getirdi.
Yetkili, bu nedenle Türkiye-Ermenistan ilişkilerindeki olumlu adımların gayrı lehçe süreçlere sorumluluk etmesinin hedeflendiğini aktardı.
Türkiye’nin hedefinin hemen Türkiye-Ermenistan ya bile Azerbaycan-Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesi değil, bölgede kalıcı hazar ve istikrarı mizan hedefi olduğunu kaydeden mezun, “Öyle benzeri son elde edilmeli ki bölgenin genelinde temelli istikrarın sağlanmasına katkıda bulunulsun.” ifadelerini kullandı.
Yetkili, Gürcistan üzerinden giden Ermenistan-Türkiye ticaretinin doğrudan yapılmasının, Ermenistan ekonomisine yapacağı etkiye birlikte bel ederek şunları söyledi:
“Ermenistan açısından baktığımızda bizim Ermenistan’la yıllık 230 milyon dolar civarında bire bir ticaretimiz var. Bu tecim, 15 bine mail tırın Gürcistan üzerinden gitmesiyle yapılıyor. Bunu doğrudan yapabildiğiniz takdirde bunun Ermenistan’ın soylu erki yaşamı üzerindeki yaratacağı müspet yansımayı dikkate ahzetmek ve bu çerçevede dahi Ermenistan yoluyla biraz elan pozitif benzeri burun süresince olunması gerekir diyerek düşünüyorum. Sonuncu olarak günün koşullarını değil, bu sürecin ileriki aşamada iki ülke ekoları üzerindeki etkilerine dahi çalmak lazım. Türkiye açısından 230 milyon dolar çokça şişman benzeri rakam değil, birçok günlük aut ticaretimize tekabül şayan bilmiyorum ama bulgu itibariyle sınırın diğer tarafında Erivan var 1 milyon kesir nüfusuyla, Gümrü var Akyaka’nın karşısında. Her iki canip bile gerekli esneklikler sergileyerek ilişkilerin müspet tıpkı noktaya evrilmesini sağlayabilirsek bu seçkin iki devlet açısından da kulaklı kazan niteliği taşır.”
Sonuç dönemde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile Ermeni mevkidaşı Ararat Mirzoyan’la Antalya Diplomatlık Forumu (ADF) kapsamında görüşmelerini ve Reisicumhur Recep Tayyip Erdoğan ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasındaki telefon görüşmesini değerlendiren Dışişleri yetkilisi, iki görüşmenin üstelik müspet geçtiğini kaydetti.
Bir sonraki musahabe Ilkgüz ayında olanaklı
Yetkili, Mirzoyan’ın katıldığı Antalya Diplomasi Forumu’na (ADF) Ermenistan normalleşme süreci özel temsilcisi Rubinyan’ın de katılması için Türkiye’nin ısrarcı olduğunu aktardı.
Türkiye ve Ermenistan’ın birbirine düşman topraklar olmadığını kaydeden çıkışlı, temas iki ülkenin normalleşme süreci temsilcilerinin iki ülkeye dahi rahatlıkla gidebileceğini vurguladı.
Zengezur koridorunun açılmasının iletişim kanalları açısından bölgede yıpranmamış alternatifler yaratabileceğine bel eden mezun, bunun olumlu sonuçlanmasının Türkiye’ye üstelik olumlu etkisi olabileceğini belirtti.
Üst düzem Dışişleri yetkilisi, Türkiye’nin ahir müzakerelerin Ermenistan evet üstelik Türkiye’de yapılması üzere ısrarcı olduğunu, üçüncü tıpkısı ülkede buluşulmasının düşündürücü olmadığı mesajını ileterek sürecin sonuç rütbe iyi ve müspet ilerlediğini vurguladı.
Yetkili, Ermenistan’ın tıpkı ahir toplantının Türkiye evet bile Ermenistan’de yapılması üzere bazen konkre ve istikbal adımlar atılmasını beklediğini üstelik dile getirdi.
Türkiye ile Ermenistan ortada atılmış bulunan adımların peşi sıra, ilişik kurumların eksikliklerin giderilmesi konusunda çalıştığını anlatım fail yetkili, tıpkısı sonraki toplantının eylül kocaoğlan zarfında yapılmasını beklediklerini söyledi.
Üst dozaj Dışişleri yetkilisi, Türkiye-Ermenistan taraflarının düğme görüşmesinin haddinden fazla koskocaman olduğunu belirterek bazen konuların ise bu aşamada görüşülmesinin olumlu külfet yapmayacağını anlatım etti.
Özellikle Avrupa’birlikte Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecine olan bağ çok
Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecinin devam etmekte olduğunun hem iki mevki kamuoyuna hem dahi üçüncü ülkelere yansıtılması gerektiğinin altını çizen mezun, özellikle Avrupa’dahi Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecine balaban bire bir ilginin olduğunu söyledi.
Üst dozaj çıkışlı, Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecine olan ilginin, bölgeye yaratacağı müspet etkinin farkında olunması zımnında Ermenistan-Azerbaycan normalleşme sürecine olan ilgiden haddinden fazla henüz çok olduğuna bel etti.
Türkiye-Ermenistan ve Azerbaycan-Ermenistan normalleşmesinin başarıya ulaşmasının toprak üstünde kesinlikle müspet etkisinin olacağını vurgulayan izinli, bölgede kalımlı barış ve istikrara ihtiyaç olduğunu vurguladı.
Üst düzey çıkışlı, hesaplı mesail nedeniyle Ermenistan tarafında Türkiye ile ilişkilerin düzelmesi üzerine “haddinden fazla müspet benzeri bakış açısı” olduğunu belirterek Ermeni toplumunun çatışmalardan yıldığını ve politik muvazene beklentisi zarfında olduğunu söyledi.
Ermenistan kamuoyunun beklentisi nazik
Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecine ait Ermenistan kamuoyunda balaban tıpkı beklenti olmasının birlikte normalleşmeye cebin olanların birlikte bulunduğunu anlatan çıkışlı, buna rağmen bu karşıtların topluluk içerisindeki etkinliklerinin azaldığını kaydetti.
Yetkili, bu sürece esas cebin olanların Ermeni diasporası olduğunu belirterek ancak Ermeni diasporasının bile homojen aynı bina olmadığını, diaspora içindeki Türkiye-Ermenistan normalleşme süreci karşıtlarının toplumun tümü eliyle benimsenen tıpkısı cereyan tarzı olduğu yönündeki teziyle cereyan etmemek gerektiğini söyledi.
Ermenistan ile normalleşme sürecinde yiğitlik artırıcı yöntemlerle esas atılması gerektiğini kaydeden yetkili, ancak hakeza yapılırsa tıpkı yere varılacağının altını çizdi.
Üst düzem yetkili, Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecinin 2009 sürecinden değişik olduğunun, bununla birlikte aynı belge imzalanması kabil konkre adımların atılmasının galiba ayrımsız olgunlaşmanın peşi sıra konuşabilecek şeyler olduğunun altını çizdi.
Türkiye’nin sınırlarındaki mayınları Ottowa Sözleşmesi kapsamında kaldırdığını anlatan mezun, Ermenistan sınırındaki mayın temizliğinin normalleşme sürecinden kısaca 2 yıl ilk söz konusu sözleşme kapsamında başladığını, süreçle ilgisi olmadığını ancak bunun ilerleyici dönemde Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecine de katkı sunabileceğini söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Ermenistan Başbakanı Paşinyan görüşmesinin gerçekleşmiş olmasının bile çivi başına oylumlu olduğunu bile kaydeden Dışişleri yetkilisi, Paşinyan’ın birtakım gerçeklerden hareketle yararlı adımlar atmaya çalıştığını ifade etti.
Rusya’nın üstelik normalleşme sürecine bindi verdiğini belirten çıkışlı, Türkiye’deki Ermeni cemaatinin önde gelenleriyle Hususi Çaşıt Tığ’ın görüştüğüne, iki büyüklük temsilcileri arasındaki görüşmelerin Ermenistan ya birlikte Ankara’da yapılmasının ruh bilimsel etkisinin nazik olacağına vurgu yaptı.
Yetkili, Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki sonuç dönemde yaşanan gerilimlere bile meni ederek “Sürecin bu çeşit gerginlikleri engellemeye nasıl katkısı olacak, buna okşamak geçişsiz.” dedi.
