Ankara gündem haberleri | Ankara’nın hükûmet merkezi oluşunun 99. yılı

Milli Mücadele’nin merkezi Ankara, Anadolu’nun antagonist işgalinden kurtarılmasından sonradan 13 Ilk Teşrin 1923’te zinde Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti oldu.

Birinci Dünya Savaşı böylecene yurdun karışma edilmesi konusunda Mustafa Kemal Ağırbaşlı, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a fut basarak Milli Mücadele’yi başlattı.

Osmanlı Mebusan Meclisi, son sefer 12 Aile 1919’da İstanbul’da toplam, 16 Mart 1919 günü İngilizler İstanbul’a girmiş, Meclis’in çalışmalarına akıbet vermişti. Çıktı Osmanlı Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da kavuşum olasılığı kalmamıştı. Milletvekillerinin toplanacağı ve ülkenin yönetileceği bir hükûmet merkezi gerekiyordu.

19 Mart 1919’da Mustafa Eksiksizlik Vakur, bazı illere ve komutanlıklara “Türk ulusu öz yaşamını ve bağımsızlığını koruyacaktır” ifadesini içeren tıpkısı sirküler gönderdi. Bu genelgeden sonraları temsilcilerle Osmanlı Mebusan Meclisi’nden gelen üyeler Ankara’da toplanmaya başladı.

Halas Savaşı’nda Ankara’nın önemi, antagonist işgalindeki Geyve Boğazı, Kütahya ve Afyon kabil mevkilere çıpa marifetiyle angajmanlı ve savaşma imkanlarının tam olmasından kaynaklanıyordu.

Mustafa Eksiksizlik Kâmil, Temsilciler Yerleşmiş üyeleriyle 27 Çatlak 1919 haset Ankara’ya geldi. Ankara’da ahali ve Seğmenler vasıtasıyla şişman benzeri bağlılaşım ve coşkuyla karşılanan Mustafa Eksiksizlik Ciddi, Halas Savaşı’nın planlarını bu kentte hazırladı.

Savaşın başarıya ulaşması için ahenkli orduların kurulması kararı Ankara’da makbuz. Bu ordular İnönü’de, Sakarya’da, Dumlupınar’da düşmanı bozguna uğrattı. 30 Ağustos 1922’de kazanılan Başkomutanlık Savaşı ile Halas Savaşı tamamlandı.

“Türkiye devletinin makar­rıidaresi Ankara şehridir”

9 Teşrinievvel 1923’te Dışişleri Bakanı İsmet Kâmil, “Türkiye devletinin makarrıidaresi (yönetim merkezi) Ankara şehridir” ifadesinin düz aldığı yegâne maddelik kanun tasarısını Sedir’e sundu.

10 Ekim’de İkdam gazetesinde kayran kayran haberde, “saat 2’den 6’ya büyüklüğünde devam fail toplantıda İsmet Vakarlı ve arkadaşlarının verdikleri sirküler gereğince Düzenleme-ı Esasiye Kanunu’na ‘Türkiye devletinin makarrıidaresi Ankara şehridir’ şeklindeki maddenin arttırma edilmesinin akseptans edildiği ve konunun tıpkı ahir ahit Meclis’in genel toplantısında esasen gündeme getirilip maddenin kanuniyetinin savunulacağı” ifade edildi.

Aynı tarihli Tınlama gazetesinde “Ankara Merkezi Hü­kü­duygulanma” antetli haberde ise öğür toplantısında Ankara’ya Gazi Mustafa Eksiksizlik Ciddi’nın adının verilmesi hakkındaki teklifin, toplantıya reislik fail Mustafa Kemal Ağırbaşlı vasıtasıyla gündeme de alınmadığı bilgisi meydan almaktaydı.

Yasa tasarısı 10 Ekim’de Düşünce Komisyonu’ndan, yine ayrımsız gün Temel Komisyonu’ndan hemencecik geçti ve 13 Ilk Teşrin 1923’te Divan Umumi Müesses’na geldi.

Tasarı, tartışmalardan sonra fikir çokluğuyla kabul edildi. Oturum Başkanı Ulvi Fuat Ağır’nın “görüş çokluğuyla” sözüne, bazen milletvekillerinin “oy birliğiyle” sesleriyle itiraz etmesi üzerine, Büyük Fuat Paşa “Efendim kalkmayan el vardır. Rey birliğiyle diyemem, gördüm, şişman ekseriyetle akseptans edilmiştir.” diye niteleyerek oturumu sonlandırdı.

Yasa teklifi şeklinde gündeme gelen bu konu, “Ankara şehrinin Türkiye devletinin başkenti olmasına ilişkin Malatya Mebus İsmet Kâmil’nın 2/188 sayılı yasa teklifi üstüne Temel Komisyonunca planlı 10.10.1923 günlü tutanak TBMM’nin 13.10.1923 tarihli 35. birleşiminin 2. oturumunda okunarak olduğu gibi kabul edilmiş ve Ankara şehrinin Türkiye devletinin başkenti olması şişman genellikle kararlaştırılmıştır.” şeklinde karara dönüştü.

Kabul edilen karar, Ankara’nın, Mustafa Kemal ve Heyet-i Temsiliye’nin kente gelişinden itibaren fiili adına sürdürdüğü eşkâl olma özelliğini, hükûmet merkezi sıfatıyla taçlandırdı.

Bu mukavemetli ayrımsız yasa değil TBMM kararı olduğundan, daha sonra Esas’da meydan aldı.

“Kamu fikriyat, eskimemiş Türkiye’nin başkentinin Ankara olmasında toplanıyordu”

Mustafa Kemal Atatürk, Ankara’nın hükûmet merkezi olmasının önemini Nutuk’ta, “Bilcümle fikriyat, yeni Türkiye’nin başkentinin Anadolu’da ve Ankara kenti olması gerektiğinde toplanıyordu. Coğrafya ve takip durumu sunma stabil önemi taşıyordu. Devletin başkentini bir dakika evvel saptayarak bağırsak ve dış kararsızlıklara son yöneltmek çokça mukteza idi.” ifadeleriyle vurguladı.

“Büyülü görünmez benzeri ahali, seçme şeyi değiştirdi”

Ankara’nın başkent olmasının ardından aceleci bir mamure faaliyetine girişildi. Ecnebi uzmanlar getirilerek kentin gelecek yılları planlandı. Eğitim ve kültürel kurumlara öncelik verildi.

O yıllarda kente ziyarete mevrut yabancı gezginler, “Füsunlu beklenmedik ayrımsız halk, değme şeyi değiştirdi.” ifadesini kullanarak, “eskiden ölülerin yattığı yerlerde hakikat amme binaları yükseldi, haddinden fazla sayıda otel, benzeri başkentten muhtemel rahatlığı sunan iyileştirmelerle kapılarını hizmete açtı. Şişman okullar düz yazı edildi. Yenişehir, Cebeci, Çankaya, Çankırı Husus, Gar mevsuk birçok taraf oluştu.” değerlendirmesinde bulundu.

Share: