Sezonluk tarım işçileri, Türkiye’nin dört bir birlikte cebin teri dökerek üretime yardım sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta devlet ekonomisine koca katkıda bulunan Şarki ve Güneydoğu Rum kentleri, herif gücüyle birlikte üretime destek veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan bilahare üçüncü sırada düzlük düz Şanlıurfa’da birlikte gâh aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çokça sayıda ocak üstelik evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Mersin Ağacı’den Kargaşa’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin dört bir köşesine her an toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde iğ, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, lamba karpuzu, şeker pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, günâşık, domates, elma, üzüm ve fındık üzere ürünlerin hasat veya çapalama işlerini eden işçiler, kurdukları çadırlarda kent yaşamı ve teknolojiden ırak seyretmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri için çok ötede gören ekincilik işçilerinin bu yaşam koşullarından çocukları birlikte etkileniyor. Kavurucu ısıdam altında günde zaman zaman 12 saat çalışmak zorunda mütezayit tarım işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonraları kent değiştirerek mevsimine göre ikinci, başkaca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl eş ayından itibaren başladıkları yolculukta önce durakları Çukurova olan ekincilik işçileri, burada seralarda ve karpuz fidesi ekiminde çalışıyor, arkası sıra yerfıstığı hasadı için Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, tahıl, pancar, nohut ve kumpir hasadı üzere İç Küçük Asya’ya, domates hasadı üzere Ege’ye, sarıerik hasadı amacıyla Malatya’ya arkası sıra fındık hasadı üzere Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın önce ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu markajcı tarım işçilerine, genellikle çocukları üstelik eşlik ediyor. Gittikleri bölgelerde çadır veya konteynerlerde artan işçilerin ağızlarından çıkan ortak kortej ise “Savmak parası için” oluyor.

Tarım işçileri, sonuç yıllarda Antalya ve Sazak’e üstelik seralarda çalışmak üzere gidiyor.

“Türkiye’dahi 2 milyona mail mevsimsel seyyah ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Olgun Literatür Fakültesi Coğrafya Bölümü Lehçe Coğrafya Esas Bilgelik Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Fakül, AA muhabirine, mevsimlik tarım işçiliği ve göç üstüne detaylı yıllardır akademik çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde ekincilik sektöründe 1,1 bilyon kişinin gelişim gücüne ihtiyaç duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik ekincilik işçisi gücünden karşılandığını belirten Nokta, “Türkiye’dahi istihdam edilen tahminî 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe düz almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel seyyar ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Nokta, mevsimsel gezmen tarım işçilerinin özlük içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani zat yöresinde amma evini tecezzi ederek zamanının balaban bire bir kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Başkası ise ailesiyle el dışına çıkanlar ki bu yetişkin tıpkı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını zat evleri ve illeri dışında etmek üzere yola çıkarlar. Elden bir yöreye üstelik gitmezler aktif tıpkısı hayat sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya daha sonraları Karadeniz’e fındığa, İç Rum’da şekerpancarına, Çukurova’da pamuğa, Akdeniz’de narenciyeye, Ege’bile ise üzüme masraflar. Yani yılın az daha şişman benzeri kısmını zat dirim alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Sezonluk gezici ekincilik işçilerinin seçkin yıl okullar kapanmadan cemi ocak fertleriyle bulundukları yeri ayrılma ettiklerini söyleyen Fakül, şöyle bitmeme etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilgili net bir bilim bulunmamaktadır fakat pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’da toprak dışına çıkmak zorunda mütezayit sezonluk tarım işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve cevaz alarak mülk dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında da ayrımsız tenakus oldu, yani tasalı olanlar o anda Kovid-19 olanlar bir kısmı gidemedi ama buna rağmen 2020’da resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına sâdır ev sayısı 27 bin civarındadır. Bilcümle ocak fertleri dahil edildiğinde ortaya sâdır tablo 160-170 bin tarım işçisine mukabele ediyor. Şanlıurfa’birlikte birlik karı fertleri dahil edildiğinde hep sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Fakül, Türkiye genelinde mevsimsel tarım işçisi üstüne azrail ve verici bölgelerin açıkça ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Genişlik çok Gün Doğusu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri en aşkın sezonluk tarım işçisinin olduğu toprak kendisine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Küçük Asya Bölgesi’nde dahi olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimlik ekincilik işçisi alan bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Anadolu şekerpancarı, Çukurova pamuk ve başka sebzeler, Ege’birlikte üzüm gibi mahsulat… Kafile veren ve alan bölgelerde hakeza benzeri mobilizasyon var. Yani mobilite benzeri yaşamdan bahsediyoruz. Gelişmiş ülkelerde mevsimlik tarım işçisi mobilizasyona geçe çokça kaba ve net bir şekilde çocuklar dahil edilmez ama Türkiye’üstelik haddinden fazla peyda ve açık tıpkı şekilde familya fertleri hepsi dahil edilir. Yani daha kapanmadan füru okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’bile 5-6 milyon sevimli ekincilik sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezici adına bakıldığında 2 milyona andıran tıpkısı sezonluk tarım işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici diyar bile Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar faziletkâr olması küçük düşündürücüdür. Çünkü ekincilik potansiyelinin en efdal olduğu illerden biri.”

Seyyah ekincilik işçilerinin mesai takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan gelmek üzere Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya revan seyyar ekincilik işçileri, mecmu yılı neredeyse memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimsel tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına iştirakçi gidiyor.

Turist tarım işçilerinin himmet takvimi ise şöyle:

Aile: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Şubat: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Sazak)

April: Şeftali, çilek (Mersin Ağacı), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-hıyar (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Karpuz, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Günebakan, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, lamba karpuzu, kavun (Mersin Ağacı), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), sarıerik, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve budala (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Temmuz: Kayısı (Malatya), tahıl (Konya), göveri ve meyve (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), benzin mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), kayısı (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, pancar (Karaman), narenciye (Adana-Mersin), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Ordu-Trabzon), üzüm (Manisa), günebakan, domates (Kayseri), nohut, günâşık, soğan, şeker pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), gün çiçeği (Bursa), arık fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik günebakan (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), hıyar, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Günâşık (Veca), patates (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, kuru fasulye (Bitlis), akdarı, pancar, günebakan (Kütahya), Koz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), ekolojik ortam gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Şam Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ekim: Zeytin (Mersin Ağacı-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), dinç fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), günâşık (Muş), kumpir (Ilk Teşrin), akdarı, ayçiçeği, soğan, patates, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), kırmızı gözleme (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Japon Hurması (Adıyaman)

Antrakt: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Görgülü), marul antik şeş (Bilecik)