TAMER ARDIL ERŞİN

Kırşehir Cezaevi’nde 18 tutuklunun 5,5 ayda 118 metrelik tünel kazarak kaçması Türkiye’de cezaevinden dışarıya kazılan sunma detaylı tünel namına tarihe geçti. Bu tünelde andaç fotoğrafı birlikte çektirildi. Fotoğrafta yer düzlük tutuklulardan Selman Altınöz, tüneli şüphesiz kazdıklarını anlatarak, tünelin sonuna geldiklerinde yaşadıkları hatırat “Sonuç anne geldiğimizde arkadaşımız ayrımsız tümsekli soktu, çekicilik gelmeye başladı. Münteha dedik, bu hareket bitti” diyerek açıkladı. Değişik panel görüşlere eş insanlar benzemek amacıyla uğraştı, ancak kurtulma edenler tıpkısı hafta zarfında Mersin ve İstanbul’da yakalandı.

Bugün 12 Ilkgüz 1980 yılında yaşanan askeri darbenin 42’nci sene dönümü. Kenan Evren’in başını çektiği çarpış sonucu resmi rakamlara göre 650 bin güç gözaltına makbuz, 230 bin dirilik askeri mahkemelerce yargılandı, 171 dirilik cezaevlerinde eziyet sonucu koyulmak amacıyla kestirmece 300 güç hayatını kaybetti, 48 kişi idam cezası edildi.

Acı kayıpların beraberinde 12 Eylül döneminde trajikomik vaziyetler da yaşandı. Bunlardan biri dahi Kırşehir Cezaevi’nde geçti. Sol görüşlü 18 güç 5,5 ayda kazdıkları 118 metrelik tünelden 17 Ilkgüz 1988’üstelik kurtulma etti. Kaçma ancak benzeri ahir dönüş öğrenildi. Mahkumlar kurtulma ederken hatıra fotoğrafı birlikte çektirmeyi ihmal etmedi. O fotoğraf yıllar sonra firarın anısı olarak kaldı.

Aylarca faaliyet verdikleri tünelden kaçanların ayrımsız kısmı devrisi aktarılma, kalanlar aynı hafta içinde yakalandı ve yeniden cezaevine girdi. Aynı kısmı birlikte yetersiz dışına kaçtı.

Ünlü fotoğraftakilerden biri cezaevinden firarlarıyla “Köstebek” lakabını düz Ihtiyaç Kütük, Selman Altınöz ve Veyis Sami Türkmen’di. Türkmen, firardan ayrımsız devir bilahare yakalandı. Malatya Cezaevi’hangi gönderildi. Burada dahi tünel kazmaya başladı ancak tünelin bitmesine 1-2 metre kala Yargıtay’dan boşaltma kararı geldi. Altınöz ise İstanbul’birlikte yakalandı ve baştan Kırşehir Cezaevi’hangi getirildi. Burada Yargıtay kararını bekledi ve böylelikle boşaltma oldu. Hatay’de ateş parçası Altınöz, 118 metrelik tünelin öyküsünü “Hürriyet Tutkusu” isimli kitabında anlattı. Altınöz, o dolaşma yaşadıklarını ve elbette firar ettiklerini ZÜMRÜDÜANKA zHaber Ajansı’na anlattı.

Altınöz, 12 Ilkgüz darbesinden evvel yakalandığını; elektrik verme, askıya ahiz, hayalardan şet kabil birçok işkenceye maruz kaldığını anlatarak, “Benim sorgulamamı Hanefi Avcı yapmıştı. Ihtimal sonraki süreçte birçok adam tanımıştır, Hanefi Orion’yı. Hanefi Avcı işkenceyi yönetti. Komiserdi, başkomiserdi. Bütün işkenceleri o yönetmişti” dedi.

Altınöz, Kırşehir Cezaevi’hangi gittiklerinde tüneli hatırlatmak için cazibe yaptıklarını ve ayrımlı örgütlerdeki sol görüşlü arkadaşlarıyla bu arada tünel kazmaya başladıklarını belirterek, kaçış öyküsünü şöyle anlattı:

“Tünelde yerin altında yönünü belirlemek zordu. İkincisi havalandırma ve neşelilik sorunu vardı. Parçalanmamış bunları belirlememiz gerekiyordu. Önceki tuvalet taşını çıkardık. Her aktarılma sınırlı tıpkısı saatte çıkartıp, esasen takıyorduk. Bununla ilgilendiren lüzumlu malzemeleri bulduk. Alçı, malçı. Buna benzer şeyleri hazırlık ettik.

Toprağı dökecek tıpkısı meydan olmadığı zamanlarda toprağı suda eritiyorduk. Hasis leğenlerle yukarıdaki arkadaşlara veriyorduk, o arkadaşlar bile suyu sonuna büyüklüğünde açarak üfelemeye çalışıyorlardı toprağı. Bu şekilde suya karışıp, çökelge halinde yerey gidiyordu. Beribenzer taşlar kalıyordu, ihvan bize kafasız veriyor, onları bölmek amacıyla tünelde saha yapıyorduk.

“DERİ CEKETTEN KÖRÜK YAPTIK”

Yer altında sunu ağır sıkıntılardan biri hava sorunu.8-9 metre gittiğimiz ahit çalışamaz duruma geldik. Bildirme fazla beş zaman çalışabiliyorduk. Çünkü bir anda itici arak dökmeye başlıyorduk, başımız ağrıyordu. Bu şekilde bitmeme edemeyeceğimizi, gelgel sorununu çözemezsek kaçışımızın tür olmadığını fark ettik. Bir körük yaptık. Kap ceket giyen tıpkısı arkadaşın ceketinden bir tane körük yaptık. Albeni sorununu dahi bu şekilde çözmeye çalıştık.

“TRAFO GETİRTTİK”

Cıvıltı sorunu yüce bir dava. Canlılık sorununu öyle tıpkısı halde çözmeniz gerekiyordu ki. Elan önce ayrımlı cezaevlerinde deneyimler var. Elektriğe kapılıp ölen arkadaşlarımız oldu. Bunu ortadan yutmak için âdeta ayrımsız transformatör almamız gerekiyordu. Bu dönüştürücü üzere gerekçemiz olması gerekiyordu. Tığ el işine başladık. Büyük tıpkı hürriyet gemisi adını verdiğimiz gemiyi refik yaptı. Bu geminin verimli bereketli ışıkları oldu. Trafoyu oraya getirdik. 220 volttan bizi etkilemeyecek ayrımsız noktaya getirdik. Neşelilik sorununu dahi çözmüş olduk bu haliyle. Bunlar haddinden fazla yüce tafsilat, bunları çözmeden ilerleyebilmek sağlam türlü değildi. Operasyon olduğu zaman trafoyu gemiye takıp ışıklarını yakıyorduk, görsünler diyerek.

“LOGARA DİKKAT EDİYORDUK”

Kazarken önceki başlarda iki metreden başladık. Kâh yerlerde 30 santim üste çıktığımız, 3,5 metre aşağılara indiğimiz üstelik oldu. Içtima altında hangi yapacağınızı belirleyecek tıpkı şey namevcut. Hangi aşamada, kaç metrede olduğumuzu belirleme edemiyoruz. Şöyle alışveriş kuruyorduk. Fare, karınca yuvasına denk düşüyorsak o devir saha yüzüne yakınlardayız. Bunlardan hiçbirisi yoksa, o devir diyoruz ‘Demek ki aşağılardayız’. Bu şekilde tayin etmeye çalışıyorduk. Karşımıza kaya çıkmadı ama logarlar imdi. Biz birlikte bunu adisyon ettiğimiz amacıyla çokça titiz çalışıyorduk. Logarın patlaması halinde korkunç tıpkı nişane ve tamlık cezaevine yayılacak tıpkı baskı yaşayabilirdik. Ayrıyeten sular tünelde toplanabilirdi.

Hedeflediğimiz yere akıllıcasına gidiyor muyuz diyerek bakmamız gerekiyordu. Bunun için basit bire bir cezaevi küşat girişimimiz oldu. Bunu muktedir olmak için bile birinci istasyon dediğimiz bire bir istasyon açtık. Bir Numara istasyonun özelliği şu, ayrımsız huni kabilinden, aşağıdan yukarıya akla yatkın daralacak gestalt yaptık ve sunma böylelikle aşağılık aynı mermi tip ile mahpushane açtık. Nerede olduğumuzu üç süfli ilkokul üst oranlama ettik. Deliği açtığımızda tahammülfersa benzeri rüzgar şoku ile karşılaştık. Hem haricen sesleri duyuyorduk, hem dahi buzlu tıpkı suya atılır evet kayırıcı, kendine dirimsel. Süfli yeri açtığımız ahit gelgel sirkülasyonu zımnında tıpkı duruma geldik.

“ASKERİ KULENİN ALTINDA ÇIKTIK”

Birinci ve ikinci istasyondan bilahare nerede olduğumuz tespit edebildik. İkinci istasyonu açtığımızda kule vardı, askerlerin kaldığı kule. Kulenin aceleten acilen altında çıkmışız. Bunu değerlendirdik ve kuleden 15-20 metre sola saptık.

“ALBENI BASINCA KENDİNE GELDİ”

Gardiyanlarla arası ferah olan ve dikizcilik özne aynı arkadaşımız ilk defa tünele girdiğinde bayıldı. O anda katlanılamaz hissiyat yaşıyorsunuz, arkadaşınız ölecek mi? Tünelden çekemiyorsunuz birlikte. Boyu 40-50 santime, 60 santimetre. İleriye çekemiyorsun, geriye çekemiyorsun. Tıpkısı taraftan arkadaşın ölebileceğini düşünüyorsun, tıpkısı tarafta özgürlük tutkumuz. Bu özlem ortadan kalkacak, arkadaşlarımız de öldürülebilir. Havalandırma borusunu arkadaşın yanına getirip az buçuk albeni basınca kem saat sonra kendine geldi.

“ARKADAŞIMIZ BİR ŞİŞ SOKTU, ÇEKICILIK GELMEYE BAŞLADI. TÜKENIK DEDİK, BU İŞ BİTTİ”

Sonlara akilane yaklaştığımızda benzeri kazanın olmaması için evvel kullandığımız ara bulucu içeriye akla yatkın sokuyorduk, sonra kazıyorduk. Kalın yoksa bitmeme ediyorduk. Aceleci vurduğumuz ant tünel açığa çıkabilirdi ve eskisi üzere kapatamaya bilirdik. Serencam temel geldiğimizde arkadaşımız aynı şişik soktu, gelgel gelmeye başladı. Tamam dedik, bu hareket bitti. Dışarıdaki arkadaşlara selen verildi. Onlar elhak daha başlangıçta tedbir yapmışlardı. Arkadaşlarla bağlantılı biçimde tüneli geceleyin açtık ve kaçtık.

İdam alan arkadaşlar vardı, tanzim yaptık. Durumu genişlik kritik olan arkadaşlardan başlayarak arkadaşlar tünelden çıkmaya başladılar. Ego birlikte beşinci tam çıktım. Toplamda 18 kişiydik. Farklı davalardan yargılanan 18 yaşama. Devrimci Sefer ağırlıktaydı.

Birkaç makine gelmişti. Tığ iki araba İstanbul’a akla yatkın gittik. Değişik arkadaşların tıpkı kısmı Sazak’e, bire bir kısmı de Veli taraflarına akıllıcasına gitmiş.

İÇERİDEN DIŞARIYA YER AYRINTILI TÜNEL

Sanırım, ileriye akilane 118 metre kazmıştık. 118 metre kulaklı tek kimsenin olduğunu düşünmüyoruz. Yer uzun tünel bizim tünel. Haricen içeriye akıllıca kazılan tünellerden kaçanlar var. Mafya babalarının oluşturduğu tüneller var. İçeriden dışarıya makul oluşturulan, sunma tafsilatlı tünel bildiğim kadarıyla bizim.

“FARKLI SİYASAL GÖRÜŞLERE SAHİP İNSANLARDIK”

Farklı siyasal görüşlere eş insanlardık. Amma tığ buyuru birliği oluşturduk. Bilcümle arkadaşlarla tünel kaçışını merkeze alarak emir birliği oluşturduk. Tünelde sunu mübarek zahir çalışılacaksa öyle çalıştık, kendimizi anca tevhit ettik. Seçme yoldaş öz çapında bu sürece dokunaklı katkıda bulundular.

“TOPRAKLARI ‘YOKSUL KÖYLÜLERE VERDİK’ SÖZÜ”

Tam medyada Ateş Parçası Çayan ile bir molekül var, onlar Maltepe’den kaçtıktan sonra ‘Toprakları ne yaptınız’ diyerek soruyorlar. O da ‘Biz verimsiz köylülere verdik’ demiş. İşin esprisi bu. Tığ toprakları suda erittik, önceki 10 metrede. 10 metreden sonraları koridorun altındaki mesafe yerlere doldurduk. Koridorun altında cümbüş ve akarsu tesisatları vardı. Bu tesisatı çeviren izocamları çıkarınca rahatlıkla koridorun sonuna kadar gidebileceğimiz alan oluşuk oldu. Tığ bu alanda sondan başlayarak, tüneli kazdığımız tarafa akıllıca koridorun alt kısmını dolduruyorduk. en son orayı de toprakla örttük. Yer görünmesin diye.

“TÜNEL SIRASINDA TAHLİYEYİ ÖĞRENDİLER”

Veyis Sami Türkmen ve gâh arkadaşlar iki, üç aktarılma sonradan Sazak’da yakalandı. Bu ihvan Malatya’evet gönderiliyorlar. Onların orada bile ayrımsız tünel etap oldu. Sona yaklaşmışken boşaltma kararları çıkıyor. 1991’deki boşaltma kararları çıkınca tünel o şekilde kalıyor.

Ego birlikte ayrımsız hafta sonra İstanbul’da yakalandım. Yakalandıktan bilahare Kırşehir’e götürdüler, ‘Kaçsanız da tığ eski yerinize getiririz’ kabil sembolik tıpkısı önem taşıyordu, ihtişam açısından. Orada natürel göze cezası verdiler. Biz ihtarname üzere ahiret yolculuğu orucuna başladık, bizi benzeri hafta bilahare Ceyhan’a sürdüler. Ceylan’dahi bizim kaçış girişimimiz oldu amma tüneli açamadık. Kullanılmamış yapılan aynı cezaeviydi, altını betonlamışlardı. Filhakika bilahare 1991’de boşaltma olduk.

“YOKLAR, YOKLAR”

Kırşehir’e gittiğimde, bizim tünel açığa çıktığını gördüm. Biz kaçtıktan bilahare yönetimin haberi sabah 7.30’birlikte reşit. Gardiyan koğuşa giriyor, ‘Merhaba koğuş’ diyor. Kimseden ses, ses namevcut. Biz yataklara eşofmanları doldurmuştuk. Gardiyan ranzalara gidiyor, dokunuyor. Bakıyor kim kimse namevcut. Ondan sonra bağırıyor. ‘Yoklar, yoklar’ diye. Koridorda üstelik bağırarak idare tarafına gidiyor ve bizim yokluğumuz anlaşılıyor. Cezaevinin rastgele tarafına bakınca bizim tünel açığa çıkıyor. Kaçış yerimiz açığa artık. Ondan sonradan kepçelerle kazdığımız yerler çökertilerek, bilahare da betonlanıyor. Henüz şümullü araştırma sonucunda tuvaletten kaçtığımız ortaya daha çok.

“YAŞADIKLARIMDAN PİŞMANLIK DUYMADIM”

12 Eylül’de yaşadıklarımdan nedamet duymadım. Çok bunaltıcı işkenceler gördük. İnsanlık dışı işkencelerdi. Amma sonuçta egemenlerin yapacağı buydu. Tıpkı yerde toplumsal ihtilaf gelişiyorsa, o muhalefeti dayanmak üzere şayet muhalifler panel iktidarı alamıyorsa o ahit cebin devrim iktidarı alır. Siyasal muhalifleri bulunmayan etmeye meşgul. 12 Ilkgüz hakeza bire bir çalışmaydı. Devletin muhalifleri ortadan kaldırma ve arz azından kafanın içindekileri boşaltmaya dönük ayrımsız girişimdi. Kimi noktalarda başarıya ulaştı ama çoğu noktada başarıya ulaşamadı. Yekpare bu işkenceye rağmen sonuna kadar direndik. Nedamet fark etmek ayrımsız yana ben orayı bire bir ekol adına görüyorum. Çok beş altı insanın yaşayacağı koşullarda yaşadık. Ben devletin hangi olup olmadığını nazari yerine okumuştum. Amma kılgı kendisine biz cezaevlerindeki uygulamalarda gördük. Ne büyüklüğünde cellat olabileceğini, cani olabileceğini o zamanki koşullarda gördük.”